2 września 2021 19:09
Treblinka, wieś pod Małkinią w powiecie ostrowskim, oddalona od Miasto Marki o około 85 km. To właśnie tu Niemcy zorganizowali sprawnie działającą machinę śmierci - obóz zagłady, który był drugim największym miejscem ludobójstwa II wojny światowej po obozie w Auschwitz-Birkenau. Szacuje się, że w latach 1941-44 zgładzono tu około 800 tysięcy osób, głównie pochodzenia żydowskiego, z 11 państw europejskich.
Wśród ofiar niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady i obozu pracy znaleźli się również mieszkańcy ówczesnej gminy Marki. Dysponujemy obecnie ponad 50 kopiami akt osobowych z archiwum Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocaustu Yad Vashem: World Holocaust Center, Jerusalem, które potwierdzają ten fakt. Jednak liczba osób pochodzących z Marek, które zostały zamordowane w Treblince może być znacznie wyższa.
Od grudnia 1940 do marca 1942 roku na terenie cegielni Osinki w Pustelniku Niemcy zorganizowali getto, w którym stłoczyli ponad 1000 osób, w tym Żydów z Marek, Pustelnika i Strugi. Część osób pochodzenia żydowskiego udało się skutecznie ukryć na terenie ówczesnej gminy Marki, choć osobom okazującym pomoc Żydom groziła kara śmierci ze strony niemieckiego okupanta. Nieocenione wsparcie nadeszło ze strony Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi przy obecnej ulicy Kasztanowej, gdzie ukrywano żydowskie dzieci. Pomoc niosło też Zgromadzenie Świętego Michała Archanioła Michalici ze Strugi oraz ks. Teodor Jesionowski - proboszcz Parafia św. Izydora w Markach. Ludność żydowską ukrywały też mareckie rodziny, m.in. rodzina Banaszków z Pustelnika, która zapłaciła za to najwyższą cenę - własne życie.
Po likwidacji getta z Pustelnika, osoby tam przebywające przepędzono do getta warszawskiego, a stamtąd wielu z nich trafiło transportami śmierci do obozu w Treblince.
Jednym z najważniejszych miejsc obecnego muzeum, które zlokalizowano na terenie obozu zagłady, jest Pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince stojący na miejscu dawnych komór gazowych. W jego centralnej części znajduje się monument nawiązujący architekturą do fragmentu Ściany Płaczu w Jerozolimie. Wokół niego ustawiono kamienie, które mają symbolizować bezimienne macewy. Na wielu z nich wyryto nazwy miejscowości, skąd pochodzą ofiary niemieckiego ludobójstwa. Gdy wiosną 2018 roku po raz pierwszy odwiedzałem to posępne miejsce, zastanawiałem się, czy odnajdę gdzieś kamień upamiętniający ofiary holocaustu z Marek. Po wymianie korespondencji z administracją muzeum okazało się, że dotychczas nikt nie udokumentował ofiar ludobójstwa z Marek i nie wystąpił o ich upamiętnienie w ten sposób.
Dlatego też pod koniec 2019 roku wspólnie z Jacek Orych Burmistrz Miasta Marki, który przychylnie odniósł się do tej inicjatywy, zwróciliśmy się do Dyrektora muzeum z wnioskiem o upamiętnienie w podobny sposób ofiar obozu pochodzących z Marek. Zaplanowaliśmy uroczystość odsłonięcia kamienia z wyrytą nazwą naszego miasta połączoną z kampanią informacyjną na temat niemieckiego obozu zagłady w Treblince. Na pierwszą myśl o obozach koncentracyjnych, czy obozach zagłady, przychodzi nam: Auschwitz-Birkenau, Majdanek, czy Sobibór. Świadomość o tym, że na Mazowszu, tak niedaleko nas, funkcjonowała perfekcyjnie zorganizowana fabryka śmierci, jest niewielka wśród społeczeństwa. Niestety koronawirus zmusił nas do przełożenia tych planów aż do września bieżącego roku. W międzyczasie spotkaliśmy się Dyrektorem Muzeum Treblinka / Treblinka Museum dr. Edwardem Kopówką, który okazał niezbędne wsparcie dla tej inicjatywy i uzyskał od Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków zgodę na wykucie na jednej z macew przy pomniku nazwy "MARKI". Wybraliśmy wspólnie kamień, który będzie upamiętniał mareckie ofiary. Znajdzie się on pomiędzy kamieniem z nazwą „Wołomin”, a macewą upamiętniającą Janusza Korczaka, pisarza i działacza społecznego.
Uroczystość odsłonięcia kamienia upamiętniającego mareckie ofiary ludobójstwa zgładzone w Treblince odbędzie się 16 września. Osoby, które chciałyby wziąć w niej udział, mogą skorzystać z transportu autokarowego.
Bardzo dziękuję wszystkim osobom, które przyczyniły się do organizacji tego wydarzenia: Panu Burmistrzowi, Panu Dyrektorowi, Urzędnikom Wydziału Promocji Urzędu Miasta Marki oraz regionaliście Panu Antoniemu Widomskiemu.
