28 września 2010 14:24
Ich wszystkich było pięćdziesięciu.
Wiązano grupy po dziesięciu
i pchano siłą w paszcze aut,
a potem - Wola, Włochy, dworzec...
W sierpniu 1942 roku Naczelny Wódz i premier Rządu RP na Uchodźstwie Władysław Sikorski zezwolił na przeprowadzenie szeregu akcji dywersyjno-sabotażowych na terenie okupowanej Polski.
Po północy 7/8 października 1942 roku, siedem patroli saperskich Armii Krajowej zaatakowało na terenie Warszawy sieć komunikacyjną. W wyniku wybuchów zerwano tory kolejowe wykolejając kilka pociągów.
Dywersja nie była dziełem przypadku, ale na długo wcześniej zaplanowanej akcji Polskiego Podziemia o kryptonimie "Wieniec". Było to pierwsze tak silne uderzenie w niemiecki transport w okupowanej Polsce.
Akcja "Wieniec" - pierwsza w Warszawie, przeprowadzona na tak dużą skalę - stała się sprawdzianem własnych sił i możliwości zorganizowanego działania
Gestapo nie zdołało wykryć i ująć ani jednego z wykonawców akcji "Wieniec". Niemcy zareagowali wzmożonym terrorem.
Już 15 października zostaje rozstrzelanych, na wydmach Łuże koło Lasek, 39 więźniów Pawiaka. Faktu tego nie podano do wiadomości publicznej.
Nocą z 15 na 16 października, w pobliżu miejsc dokonanych akcji, ustawione zostały szubienice.
- na Woli obok przejazdu kolejowego przy ul. Mszczonowskiej,
- w Szczęśliwicach przy torach,
- na Pelcowiźnie na ul. Toruńskiej róg Wysockiego,
- w Rembertowie obok dworca kolejowego,
- w Markach w pobliżu torów kolejki wąskotorowej.
Komendant Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa na Dystrykt Warszawski Ludwig Hahn nakazał rozklejenie w dniu 16.X.1942 roku oficjalnych obwieszczeń. Obwieszczenie nie zawierało nazwisk straconych osób.
_______________________________________
Obwieszczenie
W nocy z 7 na 8 października wysadzili
komuniści za pomocą materiałów wybuchowych
linie kolejowe koło Warszawy w powietrze.
Za ten zbrodniczy czyn zostało 50 komunistów
powieszonych.
Dla bezpieczeństwa i dobra ogólnego zwraca się
społeczeństwu polskiemu uwagę, żeby przy
najlżejszym podejrzeniu podobnego czynu
zawiadomili najbliższy posterunek policyjny.
Warszawa, dnia 10 października 1942 r.
DER KOMMANDEUR DER SICHERHEISTPOLIZEI
UND DES SD FUR DEN DISTRIKT WARSCHAU
______________________________________
Nie znamy przynależności organizacyjnej i politycznej wielu z nich. Ale wiemy na pewno, że wśród ofiar znaleźli się nie tylko komuniści, ale i działacze Delegatury Rządu, żołnierze ZWZ-AK i członkowie innych organizacji niepodległościowych.
[gallery link="file" columns="5" orderby="title"]
Zginęli 16.X.1942 roku:
1 Bartosik Sylwester - technik lotniczy - lat 49,
2 Cholewa Władysław - szewc - lat 51,
3 Dobiszewski Antoni - profesor - lat 47,
4 Górka Józef - szewc - lat 52,
5 Grochowski Mieczysław - kelner - lat 34,
6 Grodecki Kazimierz - szewc - lat 49,
7 Grzesik Ferdynand - urzędnik - lat 36,
8 Ilski Franciszek - tokarz - lat 35,
9 Kacpura Antoni - ślusarz - lat 56,
10 Kaczmarek Ksawery - oficer - lat 44,
11 Kaczor Zdzisław - spółdzielca - lat 22,
12 Kania Juliusz - technik - lat 32,
13 Kokoszko Witold - technik - lat 34,
14 Liwanowski Jan - ślusarz - lat 32,
15 Łatkowski Bronisław - brak danych,
16 Nasiadek Eugeniusz - blacharz,
17 Niedziński Jan - technik - lat 36,
18 Nitka Michał - kolejarz - lat 42,
19 Nowaczyński Antoni - brak danych,
20 Orłowski Marian - ślusarz - lat 30,
21 Osiński Henryk - szofer - lat 37,
22 Papis Ludwik - brak danych,
23 Papliński Henryk - hutnik - lat 34,
24 Pietrasiński Józef - włókniarz,
25 Piotrowski Bronisław - piekarz - lat 34,
26 Piskorz-Nałęcki Józef - inżynier,
27 Pokorski Jan - publicysta,
28 Romanowicz Ignacy - inżynier - lat 31,
29 Romanowski Stefan - brak danych,
30 Rup Henryk - kamieniarz - lat 38,
31 Skwarczyński Wacław - tramwajarz - lat 30,
32 Sobczak Michał - szewc - lat 50,
33 Sulikowski Edward - brak danych,
34 Szawlewski Mieczysław - profesor - lat 54,
35 Szczepaniak Wacław - tkacz - lat 43,
36 Szymański Jan - rymarz
37 Szymański Józef ,brak danych,
38 Szymczak Jan - asfalciarz
39 Szynkarski Roman - tramwajarz - lat 43,
40 Święcicki Stanisław - dziennikarz,
41 Trojanowski Roman - ogrodnik - lat 22,
42 Trojanowski Stanisław - ogrodnik - lat 24,
43 Trylski Witold asystent UW - lat 30,
44 Twarkowski Konstanty - brak danych
45 Wilczyński Leon - brak danych,
46 Własow Włodzimierz - stolarz,
47 Włodarczyk Franciszek - szewc - lat 51,
48 Zieliński Wiktor - brak danych
Co do pozostałych dwóch ofiar brak jest bezspornych danych.
49. Ossowski Tymoteusz - brak danych
50. Wawrzyniak Franciszek - piekarz.
Ich było tylko pięćdziesięciu,
a myśmy zaciskali pięście...
Straceni pozostawali przez cały dzień na szubienicy. Wieczorem ciała odcięto z szubienic i przywieziono na cmentarz żydowski przy ulicy Okopowej. Pierwszym transportem przewieziono około dwadzieścia osób. Pochowane zostały na terenie dawnego boiska "Skry". Pozostałych pochowano w jednej z alei cmentarza, w pustym grobie murowanym.
O zbrodni dokonanej w Markach na więźniach Pawiaka przypomina pomnik odsłonięty w 1953 roku.
Pomnik zaprojektował rodowity markowianin, inżynier architekt Franciszek Jędrzejewski - żołnierz Armii Krajowej, który wszelkie prace przy pomniku wykonał społecznie.
W centralnej części pomnika umieszczona została tak zwana tablica Thorka.
Jest to jedyna tego typu tablica w Markach, dlatego też poświęćmy jej więcej uwagi.
Wzór tablicy stworzył w 1949 roku rzeźbiarza Karol Tchork. Celem było jednolite oznaczenie i upamiętnienie miejsc zbrodni dokonanych w Warszawie podczas II wojny światowej przez okupanta niemieckiego.
Tablice wykonywano z piaskowca. Opatrzone krzyżem maltańskim zawierają jednolitą inskrypcję: Miejsce uświęcone krwią Polaków poległych za wolność Ojczyzny. Poniżej umieszczano krótki opis wydarzenia - zbrodni okupanta. Początkowo tablic mogło być około 370, jednak podczas wyburzeń wielu domów w latach 50. i 60. XX wieku niektóre z nich zniknęły bezpowrotnie. Dzisiaj jest ich około 200.
Nasza tablica prawdopodobnie jest jedyną taką tablicą poza Warszawą.
Pomnik, poświęcony pamięci straconych w naszym mieście więźniów Pawiaka, stał się miejscem gdzie składane są kwiaty w święta państwowe i rocznice.
Dbajmy o to, aby pomnik ten był znakiem naszej pamięci o zbrodni okupanta niemieckiego.
Jeśli my zapomnimy, te kamienie wołać będą.
Antoni Widomski
Bibliografia:
Bartoszewski Władysław : Warszawski pierścień śmierci 1939-1944 / Warszawa: "Interpress", 1970
Bartoszewski Władysław : 1859 dni Warszawy / Kraków: "Znak" 1984.
Broniewski Władysław : Pięćdziesięciu, 1948 rok
Chlebowski Cezary : Zagłada IV odcinka / Warszawa: "PAX", 1987.
Mazur Tadeusz, Tomaszewski Jerzy : Walka. Gwardia Ludowa. Armia Ludowa / Wydawnictwo MON, 1963.
Paciorek Zbigniew : Marki dzieje, tradycja, kultura / Marki, 2004.
Strzembosz Tomasz : Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939-1944 / Warszawa: "Państw. Inst. Wydaw.", 1983
Szarota Tomasz : Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne / Warszawa: Czytelnik, 1978.
Ślaski Jerzy: Polska walcząca: (1939-1945) : Warszawa / "Pax", 1985.
Witkowski, Henryk: "Kedyw" Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej w latach 1943-1944 / Warszawa: "Instytut Wydaw. Zw. Zawodowych", 1984.
