Zdzisław Domolewski 7 grudnia 2016 12:53
Znalezisko bardzo ciekawe. Kilkoma słowami autor stworzył obraz, którego nie odnajdziemy nawet wtedy, gdy wertujemy fotografie. Potwierdza to tezę, że tak naprawdę w naszej świadomości istnieje tylko to co zostanie opowiedziane, że nasza wiedza i postrzeganie świata nie tyle bierze się z faktów, ile z ich przetworzenia w formę słów, w opowieść. Doświadczamy tego gdy przeglądamy stare zdjęcia: patrzymy, próbujemy w nich znaleźć to, co pojawia się dopiero wtedy gdy ktoś nam opowie co przedstawiają, jaka jest tajemnica ich powstania, co wydarzyło się w czasie gdy powstały. Tak funkcjonuje nasz umysł. To co dzieje się dzisiaj wokół nas, co dokumentowane jest milionami fotografii, filmików, co widzimy, o czym rozmawiamy, za ileś lat okaże się i tak nie do zrozumienia, czy odczucia dla nikogo, o ile nie zostanie zamknięte w opowieść, choćby nawet tak krótką jak relacja cyklisty. Jego opis powiedział mi więcej o obrazie tamtych Marek niż fotografie, które dotąd widziałem. Więcej niż to co na nich widziałem wiem ze wspomnień (niestety niezapisanych) dziadka mojej żony - Jana Ofiarskiego, dla którego Marki z początku XX w. były miejscem tętniącym życiem, z kilkunastoma knajpami, w tym kilkoma znajdującymi się "na Wenecji". Obraz tamtej Wenecji też jest dla nas czymś abstrakcyjnym, właśnie dlatego, że nie opowiedzianym, nie opisanym. Przez nikogo. Chociaż nie. Trafiłem kiedyś na żartobliwe felietony Wiecha - Wiecheckiego, który wróciwszy z tamtej prawdziwej Wenecji.stwierdził, że kudy tamtej włoskiej do naszej - podwarszawskiej, w Strudze. Knajpy, wyspy, łódki, kilka parkietów do tańczenia, orkiestry... Możemy to sobie wyobrazić mijając dzisiaj smętne szczątki po tamtym miejscu? Nie bardzo, właśnie dlatego, że nie zostało opisane, to znaczy - opowiedziane. Wiech opisał też zadziwiający budynek gdzieś na Bródnie, a był to sześciopiętrowy drewniany "wieżowiec", dominujący nad okolicą, z którego najwyższego piętra dojrzeć można było to czy tamto, a nawet, hen gdzieś, stację mareckiej kolejki. A kiedy już o ciuchci. Zaczęła ona swą historię rok później, więc jej w 1895 jeszcze nie było, ale że cyklista nie zauważył żadnych prac z tym związanych, choćby niwelacyjnych, geodezyjnych, trochę to zaskakuje, albo podpowiada nam o tempie prac w owych czasach: w roku 1895 nic nie ma, w 1896 kolejka już jeździ.
Trochę to smutne, że Marki nie są opisane, czy opisywane, że te niesamowite, nie do przewidzenia kiedyś zmiany, które w mieście zachodzą mijają jakby obok, mijają i znikają. Zniknął obraz Marek z okresu lat dziewięćdziesiątych, gdy grupa kanalii dla własnego interesu zdewastowała państwo, wypuściła w ramach amnestii kryminalistów z więzień, młodym bandziorom pozwoliła na bezkarność co zamieniło miasteczka podwarszawskie w siedliska bezprawia. Gdzie znajdziemy opis tamtego czasu, gdy na uliczkach rządzili gówniarze z pistoletami w kieszeniach, gdy wylatywał w powietrze Ptyś, a każdy właściciel sklepiku musiał w takiej czy innej formie płacić haracz? Są fotografie, może i filmy, ale tego tak naprawdę nie ma. Zresztą, nie tylko Marek, ale i Polski z tamtego okresu nie odnajdziemy, możemy ją tylko wspominać, ale nie odnajdziemy - jest nieopisana.
Na koniec taka myśl: wszyscy lubimy dziecięce rysunki, dziecięce bajdurzenia o przyszłości, dziecięcą wyobraźnię, i to przekłada się na licznie organizowane, z byle powodu - konkursy plastyczne czy literackie dla dzieci. Jest to pedagogicznie uzasadnione, godne pochwały i wsparcia, ale dlaczego nie próbuje się zatrzymać czy uratować tego co dużo bardziej wartościowe, trudniejsze do uzyskania - przeszłości? Są w Markach starzy, czy starsi ludzie, którzy wiedzą, pamiętają, mają coś do opowiedzenia, i co z tego, skoro nikt się tym nie interesuje? To znika. Znika bezpowrotnie, zamienia się w tabliczki na cmentarnych grobach. Może ktoś wystąpi z inicjatywą, nie tyle konkursu, ile zachęty, by ci, których pamięć sięga daleko wstecz, spróbowali opisać cokolwiek co wydarzyło się w ich życiu, tu w Markach, lub też o czym dowiedzieli się od swoich rodziców, dziadków, ba - może i pradziadków. Dla nas może to być ciekawe lub nieciekawe, ale dla kogoś kto za kilkadziesiąt, czy za sto lat odkryje - tak jak Pan dzisiaj - opis świata, który niby może obejrzeć na milionach fotografii, czy filmów, ale go nie "zobaczy", dopóki ktoś mu nie opowie, nie podpowie... dla tego kogoś może to być jak skarb, czym zapewne dla Pana jak i dla mnie jest ten krótki opis cyklisty. Tego cyklisty dawno już nie ma, gdy jego opis pojawił się w czasopiśmie też mógł nikogo nie zainteresować, bo cóż ciekawego w tym co aktualne... No a po ponad stu latach ożył i opowiedział więcej niż wiele fotografii, czy statystycznych danych.
A to plastyczne porównanie tamtych Marek do fizjognomii chłopka przebranego w miejskie łachy... Nie jest to opis wciąż aktualny, związany poniekąd z ciągłymi, powiedziałbym nawet - permanentnymi, socjologicznymi zmianami zachodzącymi w naszym mieście?
